Osmanlı Kültür ve Medeniyeti (Özet)

Devlet Yönetimi
* Mutlak Monarşi - Teokrasi yapısına uygun olarak yönetilmiştir.
* Merkeziyetçi bir devlettir.

Sancağa Çıkma
* Şahzadelerin genç yaşta sancaklara gönderilip orada eğitim görmesidir.
I. Murat - Sancağa çıkma geleneğini başlatır.
II. Mehmet - Sancağı çıkmayı yasa haline getirir. Sancağa çıkmayan padişah olmaz. -Çünkü, padişah adayları hem teorik hem de pratik eğitime sahip olmalıdır.
I. Ahmet - Sancağı çıkmayı, ''Şehzadelerin uzaklarda can güvenliği yoktur.'' diyerek yasaklar. Yerine Kafes Usülü'nü getirir. Şehzadeler sarayda eğitim görmeye başlarlar. -Padişah deneyim kazanmaz-

Tahta Çıkma
I. Murat - Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır.
II. Mehmet - Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır ilkesini Kanunnamesinde bulundurmuştur. Kardeş Katli yasasını çıkartmıştır.
I. Ahmet - Kardeş katlini yasaklar. Hanedan'ın en büyüğü ve en akıllısı tahta geçer. (Ekber-i Erşed Sistemi)

Divan-u Hümayun
* Devlet işlerinin görüşüldüğü danışma kuruludur.
Seyfiye (Ordu ve Yönetim): Sadrazam ve Vezirler.
Kalemiye (Tapu, Kadastro ve Maliye): Nişancı -ele geçen topraklarda ki dirlikleri kaydeder ve ne kadar vergi toplanacağını belirler- ve Defterdar -maliye bakanı gibidir-.
İlmiye (Hukuk, Eğitim ve Din): Kazasker -büyük davalar bakar, hukuk işlerine bakanları (kadı ve müderrislerin) atamalarını yapar- ve Şeyhülislam -devlet işlerinin dine uygun olup olmadığı kontrol eder-.

Memleket Yönetimi
Merkeze Bağlı (Saliyanesiz): Merkeze yakın olan eyaletlerde, dirlik sistemi uygulanmıştır. Bu sayede üretimin sürekli olması sağlanmıştır. Görevliler merkezden atanır.
Özel Yönetimi olan (Saliyaneli): Görevliler merkezden atanır. Ama bu kişilere dirliksizdir, direk maaş verilir. İltizam -buranın vergisi açık artırmayla sunulur ve mültezim adı verilen kişi toplar- sistemi uygulanır.
İmtiyazlı (Bağlı Beylikler): İçişlerinde serbest, dışişlerinde merkeze bağlıdır. Yıllık olarak vergi verirler.(Hicaz hariç, kutsal yerler bulunduğundan dolayı vergi vermezler.)


Toprak Yönetimi
1) Miri: Devlete ait vergi oranı yüksek olan topraklardır.Altıya ayrılır.
A) Dirlik: Miri arazilerin büyük bir bölümü bu şekilde değerlendirilir. Üçe ayrılır.
-Has:Yüksek derecede gelir getirir. Yüksek dereceli memurlara verilir.
-Zeamet Orta derecede gelir getirir. Orta dereceli memurlara verilir.
-Tımar Düşük derecede gelir getirir. En alt rütbedeki memurlara verilir.
B) Vakıf: Bu toprakların gelirleri sosyal dayanışmaya ayrılır. Eğitim kurumları oluşturulur. Medrese ve Camiler tapılır.
C) Ocaklık: Gelirleri tersane giderleri ve kale muhafızlarına verilen topraklardır.
D) Yurtluk: Sınır boylarındaki Türkmenlere verilen topraklarıdır.
E) Paşmaklık: Geliri haremde ki kadınların giderlerine ayrılır.
F) Mukataa: Bu toprakların geliri doğrudan hazineye gönderilir.

2) Mülk: Özel kişiler aittir. İkiye ayrılır.
A)Öşriye: Müslümanlara ait topraklardır. Öşür vergisi verilir.
B)Haraciye: Gayr-i Müslimlere ait topraklardır. Haraç vergisi verirler.




Çiftbozan: Hem bir ceza hem bir vergidir. Toprağını iki yıl üst üste ekmeyenden vergi alınır, eğer bu üç yıl olursa toprak elinden alınır başkasına verilir.

NOT: Bu toprakların dağıtımında memurların rütbe ve dereceleri dikkate alınmaktadır.

Ordu
Pençik Sistemi -(I. Murat) Esirlerin beşte birinin asker olarak kullanılmasıdır.- Devşirme ve Dirlik Sistemi ile ordu beslenmiştir.

Kapıkulu Ordusu
Barış zamanı başka işlerle uğraşmak yasaktır. Üç ayda bir ulufe maaşı alırlar. Her padişah değişikliğinde cülus bahşişi alırlar.
A)Piyadeler: Acemi oğlanlar ocağı terfi ederek yeniçeri olabilirler.
Cebeciler-silah bakım ve onarım- Humbaracılar -patlayıcılar- Topçu Ocağı, Lağımcılar -kale diplerine köprü ayaklarına fitil döşeyip uçururlar- Ulufeciler ve Garipler bulunur.
B)Süvariler: Protokol bakımından süvarilerden üstündür ve daha fazla maaş alırlar.
Eyalet Ordusu (Tımarlı Sipahi)
Barış zamanı başka işlerle uğraşabilir.

Ekonomik Hayat
Tarım: Topraklar ele geçtikçe yapılır. Osmanlı bir tarım devletidir.
Ticaret: Osmanlı'nın elinde önemli ticaret yolları vardı. Fakat Coğrafi Keşifler yüzünden yeterince verim alamadı.
Lonca: Osmanlı sanayi ülkesi değil hiçbir zaman olmadı ama el tezgahlarında sanatlarını geliştirmeye çalıştı.
Vergiler: Osmanlıda çok iyi vergi sistemi vardı. İkiye ayrılır.
Şer'i Vergiler: Haraç, Cizye -gayr-i Müslim gençlerden askere gitmemek koşuluyla alınan vergi- ve Öşür.
Örfi Vergiler: Avarız -olağanüstü durumlarda alınan vergidir- Çiftbozan vb.

Gelirler ve Giderler
Gelirler: Vergi, savaş ganimetleri, tuzla, orman ve maden gelirleri ve bağlı beyliklerden gelen yıllık vergiler.
Giderler: Saray, ordu masrafları ve bayındırlık faaliyetleri.

Hukuk
Şer'i Hukuk: Dine uygun olan hukuk sistemidir.
Örfi Hukuk: Töre kurallarının bütünüdür. Fatih Kanunnamesi bir örnektir. - Kardeş katli dine uygun değildir -

NOT: Osmanlıda hiçbir zaman hukuk birliği yoktur bunun en önemli kanıtı farklı hukuk sistemlerinin uygulanmasıdır.

Eğitim
* Orhan Gazi zamanında bile ilk medresenin İznik'te açılması eğitime önem verdiğinin göstergesidir.
Medrese: Dini ve pozitif bilimler okutulur. Buradan ulema ve devlet adamı yetişir. Daha çok Müslümanlar eğitim görür.
Enderun: Hem devşirmeler hemde I. Ahmet sonrası şehzadeler eğitim görür.
Lonca Teşkilatı: Meslek okullarıdır. Usta çırak ilişkisiyle esnaf ve zanaatkar yetişir.
Yabancı Okullar: Islahat Fermanı ile birlikte gelmiştir.

NOT: Eğitim dili Arapçadır. Edebiyat dili Farsçadır. Osmanlı ilk kurulduğunda arı bir Türkçe kullanılırken İran etkisi attıkça Farsça, Arap toprakları Fetih edildikçe Arapça etkisi giderek artar. Böylece üç dil karışımı Osmanlıca ortaya çıkar.

Toplumsal Yapı
* Sınıflı bir toplum yapısına dahil değildir. İki gruptan oluşur.
Askeri: Yöneten vergi vermeyen gruptur devlet yönetiminde etkisi olan gruptur.
Reaya: Yönetilen vergi veren devlet yönetiminde etkisi olmayan gruptur.