Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi [18. Yüzyılda Değişim ve Diplomasi] (Özet)

Gerileme Dönemi

*  Karlofça Antlaşması (İlk büyük toprak kaybı) ile başlar. Yaş antlaşması ile Gerileme Dönemi biter.

*  Önceleri bu dönemin genel politikası kaybedilen toprakları geri alma üzerinedir. Daha sonra Pasarofça Antlaşması ile güç kaybettiğini anlayan Osmanlı geri alamıyorum madem elimdeki toprakları kaybetmeyeyim düşüncesini benimsemiştir.

*  Gerileme Döneminin baş aktörü Rusya'dır. Çünkü Rusya'nın kutsan bir amacı vardır. Sıcak denizlere inmek. Bunun da tek yolu Osmanlıyı karşısına almalıdır. 

*  Bu dönemde mücadele edilen devletler,
V.A.R.İ.F (Venedik - Avusturya - Rusya - İran - Fransa)
şeklinde kodlanabilir.

Prut Savaşı ve Antlaşması (Osmanlı vs. Rusya)
*  Azak Kalesi Osmanlı geri aldı.
*  Rusya'nın İstanbul'da elçi bulundurma hakkı elinden alındı.
*  Bu antlaşma ile Osmanlının kendine olan güveni arttı. Hadi Karlofça da kaybettiklerimi geri alayım dedi. Osmanlı- Venedik ilişkileri başladı.

Osmanlı - Venedik
*  Aralarında savaş başlar. Nedeni Osmanlının Mora'yı almak istemesi ve halkın Venedik'ten memnun olmamasıdır. Savaşları Osmanlı kazanır.
*  Fakat Avusturya der ki ''Ben antlaşmanın (Karlofça'nın) garantör devletiyim.'' (Antlaşmanın uygulanmasını ve kontrolünü sağlayan devletim.) der ve o da savaşa girer. Osmanlı büyük yenilgiler alır sonucunda Karlofça'nın amca oğlu olan antlaşma imzalanır.

Pasarofça Antlaşması
*  Karlofça Antlaşması'nın bir devamıdır.
*  Toprak kayıpları olur ama en önemli kayıp Avusturya'ya Belgrad'ın verilmesidir. Orta Avrupa'ya geçiş kapısı elinden alınmış olur.
*  Osmanlı üzülür ve der ki kaybedilen toprakları alamadım bari elimdekileri kaybetmeyeyim artık doğu ve batı da savaş yapmak yok der.! Lale devri başlar. (Islahatlar da ayrıntıya gireceğiz biz savaşlara devam edelim)

İstanbul Antlaşması (Osmanlı ve Rusya)
*  İki düşman devlet ittifak yapıp biz İran topraklarını paylaşalım derler. Çünkü İran'da taht sorunu vardır bu iki devlet bundan yararlanmak ister. Bu nedenle İstanbul Antlaşması yaparlar. Fakat İran karışıklıklardan kurtulur ve bu iki devleti sınırlarından iter. Osmanlı ile İran savaşır ve II. Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanır.
İran'la başka bir savaş ve Antlaşma olmaz.

* Artık devletler teker teker gelmezler. Kutsal ittifaklar güçlenmiştir. Birleşerek gelirler.

Belgrad Antlaşması (Osmanlı vs Rusya-Avusturya)
*  Osmanlı Lale Devrinde olduğu için batılı tarzda ıslahatlar yapar ve bu Kutsal İttifakı yener.
*  Bu antlaşma son kazanımlı antlaşmadır.
*  Avusturya'dan Belgrad geri alınır
*  Rusya Azak Kalesini yıkılmak şartıyla Avusturya'ya verir. Osmanlı için olumlu bir gelişmedir. Buranın üs olarak kullanılma tehlikesi ortadan kalkar.
*  Karadeniz de Türk hakimiyeti ilan edilir.

* Bu olumlu gelişmelerinin bir tarafında Fransa vardır. Çünkü eğitmenler Fransa'dan gelir, ıslahatlar onların sayesinde başarılı bir şekilde yapılır. Belgrad Antlaşmasının ara bulucusu Fransadır. Fransa bunları bedavaya yapmayacağına göre bir istekte bulunur. Kanuni dönemindeki kapitülasyonlar süresiz olarak uzatılsın. I. Mahmut ile sınırsız hale geldi.

Çeşme Baskını (Osmanlı vs Rusya)
*  Rus donanması İzmir Çeşme'de Osmanlı'nın donanmasını yakar.
*  Osmanlı-Rus savaşları başlar.
*  Savaşların sonunda Osmanlı ağır bir yenilgi alır. Antlaşma imzalar.

Küçük Kaynarca Antlaşması (Osmanlı vs Rusya)
*  Kırım bağımsız olacak. (Bunun amacı Kırımı Rusya'nın istemesidir. Daha sonraları seçimler yapılır. Rusya kendi Han adayını Aynalı Kavak Antlaşması ile Osmanlı'ya kabul ettirir. Daha sonra Rusya Kırım'ı işgal eder. Yaş Antlaşması ile Kırım resmen Rus toprağı olur.) (Bkz: 4 adımda Kırımı almak :))
*  Karadeniz'de donanma bulundurma, boğazlardan geçebilme hakkı elde etti.
*  Kapitülasyonlar kazandı.
*  İstanbul'da elçi buldurma hakkı kazandı. (Osmanlı'nın iç işlerine karışabilmesi kolaylaştı)
*  İstediği yere konsolosluk açabilecek. (Osmanlı'nın iç işlerine karışabilmesi kolaylaştı)
*  Osmanlı Devletindeki Ortodoksların koruyuculuğunu üstlendi. (Resmen Osmanlı'nın iç işlerini karışmış olur.)

* Osmanlı'nın o zamanda kadar imzaladığı en ağır antlaşmadır.

Osmanlı vs Rusya - Avusturya
Bunlar aralarında savaşmaya başlarlar bu devletler gayet iyi durumda olmasına rağmen, önce Avusturya Ziştovi Antlaşması ardından Rusya Yaş Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekilir. Hatta bu antlaşmalar ile adıkları yerleri geri verir eski sınırlara dönerler.
Peki neden?
Fransız İtilali CcC Milliyetçilik CcC düşüncesini ortaya çıktı. Bu iki devlette çok uluslu olduğu için önlem almak için savaştan çıkmıştır. Osmanlı milliyetçiği isyanlar çıkana kadar önemsememiştir.

Lale Devri
*  Osmanlı Pasarofça ile Batı'nın üstünlüğünü kabul eder. Batı'ya yaklaşır.
*  Islahatlar yapılırken Batı örnek alınır. ( İbrahim Müteferrika matbaayı kurar. Din kitapları basılmaz. Nedeni ise iki tanedir. Değiştirilmesi korkusu ve hattatların işsiz kalma korkusu)
*   Çiçek aşısı yapılmaya başlandı. (Halkın sağlığı düşünüldü)
*  Tulumbacılar ocağı kuruldu. (Batı tarzı ıslahatlar yapıldığının örneği)
*  Batı'dan klasik eserler çevrildi. (Kağıt atölyesi açıldı)
*  İlk geçici elçiliklerin kurulması. (Batıya yakınlaşmanın en güçlü göstergesi)
*  Lüks ve israf tüketimi artmıştır. ( Para halktan vergilerle alınmıştır)

* Patrona Halil İsyanı ile bu dönem son bulur. Tepkiler yeniliklere değil ağır vergilerdir.

Islahatlar
I. Mahmut: *  Kara Mühandishanesi açılır. Batı tarzında ilk okuldur.
*  Fransa'dan eğitmenler getirilir. (Kont de Bonneval) daha sonra Müslüman olarak Humbaracı Ahmet Paşa olur :)
(Resim: I. Mahmut)

III. Mustafa: *  Deniz Mühandishanesi açılır.
*  Fransa'dan eğitmenler getirilir. (Baron de Tott)

I. Abdülhamit: *  Yeniçeri sayımı yapılır. (Nedeni ulufe -maaşı- kontrol altına almaktır. Yeniçeri olmayanlarda gelip maaş istiyordu)

III. Selim: *  Elçilikler sürekli hale gelir.
*  Eyalet sistemini yeniden düzenler. (Merkezi yönetimi güçlendirir.)
*  Yerli malını desteklemeye çalışır (Osmanlı sermayesi dışarı çıkmasın diye )
*  Nizam-ı Cedid ıslahatları yapar ve aynı adla ordu kurar. Bu orduyu düzenlemek için İrad-ı Cedid vergisi toplar.
*  Napolyon Mısır seferi yaparken bu ordu ona karşı başarı kazanır. Bunu çekmeyen Yeniçeriler Kabakçı Mustafa İsyanı çıkararak padişahı öldürtürler.