En Uzun Yüzyıl (1800-1909) - 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti [Dağılma Dönemi] (Özet)

BÖLÜM - 1

Osmanlı'nın Topraklarında Hangi Devletlerin Gözü Var? 

İngiltere - Almanya: Ortadoğu. Hammade kaynakları bakımından zengin.
İngiltere - Rusya: Boğazlar. Rusya sıcak denizlere inmek istiyor.
Rusya - Avusturya: Balkanlarda egemenlik istiyor. Rusya balkanlarda Panislavizm politikasını uygulamaya çalışıyor.
İngiltere - Fransa: Mısır. Fransa Fas, Tunus ve Cezayir'i istiyor. Mısırı istemesine rağmen İngiltere'ye kaptırıyor.
* Osmanlı topraklarını korumak için ''Denge Politikası'' uygulamıştır. ''Düşmanımın düşmanı benim dostumdur.'' Bu şekilde ömrünü uzun bir süre devam ettirmiştir. (I. Dünya Savaşına kadar)
Not: Osmanlının her bölgesinde en az iki devletle mücadele etmiştir.

Azınlık Ayaklanmaları

* Fransız İhtilalinin getirdiği milliyetçilik akımı bir imparatorluk olan Osmanlı Devletini diğer devletlerin kışkırtmalarıyla birlikte -özellikle balkanlarda- derinden etkilemiştir.

Sırp İsyanı
Nedeni: Rusya'nın Osmanlı üzerinde uyguladığı Panislavizm politikasıdır.
Amacı: Balkanlarda bağımsız bir devlet kurarak sıcak denizlere inme politikasıdır.

Bükreş Antlaşması (Osmanlı vs Rusya)
* Sırplar ayrıcalık kazanır.

Not: Osmanlıda bir milletin ayrıcalık kazanmasının hemen ardından yarı bağımsız ve tam bağımsızlık gelmektedir. Bu nedenle ayrıcalık kazanması ileride o devletin Osmanlı'dan ayrılacağı anlamına gelir. Bazı devletler ise ayrıcalıktan hemen sonra tam bağımsız olmuşlardır.

Yunan İsyanı (II. Mahmut Dönemi)
* İsyanı örgütleyen Bizans'ı tekrar canlandırmak isteyen Etnik-i Eterya'dır.
* Bu örgüt Rusya'da kurulmuştur. Sizce bu da mı tesadüf :) Demek ki bu isyanın arkasında da Rusya var.
* II. Mahmut bu arada yeniçerileri kaldırmakla uğraşmaktadır. Bu nedenle Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşadan yardım ister. Vali bana ek valilikler -Suriye, Mısır, Cidde, Mora- verirsen kabul ederim der. II. Mahmut çaresiz kabul eder. Kavalalı donanmasını gönderir. Bu sırada hiç beklenmedik bir olay olur.

Navarin Olayı
* İngiliz-Fransız-Rus ortak donanması Osmanlı donanmasını Mora'da yakar.
Nedeni: Yunanlılara yardım etmektir. Bağımsızlık isteği yeniden alevlenir.

Edirne Antlaşması (Osmanlı vs Rusya)
* Sırplar özerklik alır. (Yarı bağımsızlık)
* Yunanlılar tam bağımsız olurlar.

Soru: Sırplar neden hala tam bağımsız olmadı, fakat Yunanlılar bir çırpıda oldular?
Cevap: Sırplar sadece Ruslar tarafından desteklenmiştir. Yunanlılar ise İngiltere-Fransa-Rusya tarafından desteklenmiştir.

Soru: Neden üç devlette Yunanlıları destekleme gereği duydu?
Cevap: Çünkü üç devlette Akdeniz'de çıkarlarını koruyabilecek tampon bir Yunan devleti istiyorlardı.

Soru: Üstte yazdık İngiltere ve Rusya boğazlar için birbiriyle mücadele etmedi mi? Neden Navarin'e kol kola gittiler?
Cevap: Denge siyaseti budur işine gelen kadar birbiriyle can ciğer kuzu sarması olurken, işine gelmeyen tarafta hemen düşman olmaktadırlar.Osmanlı da bunu zaman zaman kullanmıştır.

Mısır Sorunu (II. Mahmut)

* Kavalalı donanmayı göndermişti. Fakat hesaplanan olmadı ki. Yunanlılar bağımsız oldu. Kavalalı bana vaat ettiğiniz valilikleri verin dedi. II. Mahmut tabi ki kabul etmedi. Kavallı isyan bayrağını çekti.
* Kavalalı Güneyden başlayarak gayet başarılı bir şekilde Kütahya'ya kadar ilerledi.  Neredeyse İstanbul'a gelecekti. Bundan dolayı, II. Mahmut'un bir şekilde bu isyanı bastırması gerek.
* Önce İngiltere'yle görüştü. İngiltere bu senin kendi sorunun, kendi sorununu kendin çöz dedi. Denge politikası gereği Rusya ile görüşmeye başladı. Bu durum İngiltere'nin kulağına gidince İngiltere hatasını anladı. İngiltere iki taraf arasında arabulucuk yaparak antlaşma imzalattı.
(Resim: Kavalalı Mehmet Ali Paşa)

Kütahya Antlaşması (Kavalalı Mehmet Ali Paşa vs II. Mahmut)
* Kavalalı padişah tarafından affedildi.
* Kavalalıya istediği valilikler verildi.

Uyarı: *  Kavalalı bu antlaşmadan memnun mudur? HAYIR. Çünkü o isyan başlattığında Kütahya'ya kadar gelmişti. Amacı İstanbul'a kadar gidip, tahtı ele geçirmektir.
* II. Mahmut bu antlaşmadan memnun mu? HAYIR. Kendisine isyan etmiş bir valiyi cezalandırmak bir yana ona yeni valilikler vererek ödüllendiriyor.

* Bu nedenle her ikisi birbirine güvenmiyor. Her ikisi İngiltere'ye güvenmiyor. Yanına bir destekçi arıyorlar.
* Kavalalı destekçi olarak Fransa'yı yanına çeker. Fransa'da kabul eder. Duraklama döneminde Napolyon ile savaşları görmüştük. Fransa, Mısır bağımsız olsun benim sömürgem olsun der.
* II. Mahmut denize düşer yılana sarılır misali Rusya ile ittifak yapar. Gizli bir antlaşma yapar.

Hünkar İskelesi Antlaşması
* Osmanlı saldırıya uğrarsa Rusya boğazlara girer.
* İngiltere ve Fransa Rusya'ya saldırırsa Osmanlı boğazları kapatır.
* Antlaşma 8 yıl geçerli kalacaktır.

Nizip Savaşı (Kavalalı vs Osmanlı)
* Yanına Fransa'yı alan Mehmet Ali Paşa tekrar isyan eder. Ruslar Hünkar İskelesi Antlaşmasının gereği boğazlara gelir ama çıkmaz. Denge politikası gereği Osmanlı İngiltere ile antlaşma yapar.

Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi (İngiltere ve Osmanlı)
* İngiltere'ye uygulanan gümrük vergisi düşürülür.
Uyarı: Bu antlaşma Osmanlı sanayisinin oluşumunu engeller.

Boğazlar Sorunu

* İngiltere bu antlaşmadan hiç memnun olmaz. Mısır sorununu uluslar arası bir soruna dönüştürür.
Mısır sorununu çözmek için konferans düzenlenir.

Londra Konferansı (İngiltere, Rusya ve Avusturya)
* Fransa katılmaz. Çünkü sorunun çözümünden yana değildir. Kavalalı'yı tutar.
* Bu konferans sonucunda Londra Sözleşmesi kabul edilir. Kavalalı Mısır valisi olur. Mısır valisi Kavalalı soyundan gelir. Mısır bağımsız bir eyalet olur ama Kavalalıya istediği hiçbir eyalet verilmez.

Londra Boğazlar Konferansı (İngiltere, Fransa, Avusturya)
* Rusya katılmaz. Çünkü boğazlar sorununun çözülmesini istemez. Hünkar İskelesinden gayet memnundur.
Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanır.
* Boğazlar Osmanlı egemenliğinde olacaktır. - Bunu karar veren kim? Komisyon. Demek ki Osmanlı Devleti boğazlar hakkında tek başına karar alma hakkını yitirmiştir. Lozan'a kadar. -
* Barış zamanında bile hiçbir savaş gemisi boğazlardan geçemeyecektir. - Nedeni Rusya'nın sıcak denizlere donanmasını indirmesini engellemek-

* Batılı devletlerin lehine, Rusya'nın aleyhine olan bir konferanstır.

BÖLÜM - 2 

Kırım Savaşı (Osmanlı vs Rusya)

Nedenleri
* En önemli nedeni Londra Boğazlar Konferansıdır. Rusya'nın boğazlara inmesi engellenmişti.
* Rusya kutsal yerler -Kudüs- sorununu bahane eder. Fransa Kudüs'e rahatça gidebiliyor ben neden gidemiyorum der.
* Sinop Baskını yapılarak donanma yakılır

Gelişmesi
* İngiliz - Fransız ve Piyemonte (İtalyan şehir devleti) desteğini alır. Denge Politikası. Bu devletlerin çıkarları halen Osmanlının toprak bütünlüğünü sağlanmasıdır.
* Osmanlı yardım aldığı için başarılı bir şekilde savaştan çıkar.

Sonuçları
Paris Antlaşması
* Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacaktır. -Osmanlı sorunlarını daha rahat çözebilecektir, Osmanlı çıkarları açısından olumludur-
* Osmanlı Avrupa devletler hukukundan yararlanabilecektir.
* Osmanlı toprak bütünlüğü Avrupalı devletlere tarafından tanınacaktır. -Fakat sorularda bu madde Osmanlı toprakları Avrupalı devletlerin garantörlüğü altındadır diyebilir, bu şekilde derse demek ki Osmanlı kendi toprağını korumayacak kadar güçsüz bir durumda olduğu anlaşılmaktadır-
* Karadeniz bağımsız olacaktır. Kimse donanma bulundurmayacaktır. -Osmanlı galip bir devlet olduğu halde bu maddeyle yenik devlet durumuna düşmüştür. Rusya açısından zaten Londra Boğazlar Sözleşmesiyle boğazları kaybetmişti. Şimdi Karadeniz'i de kaybetti. Zaten bu madde Kırım savaşı arkasından yeni bir Osmanlı - Rus savaşını doğurmuştur.
* Fransa ve İngiltere Osmanlıya yardım etti çünkü azınlıkları koruyan bir Islahat Fermanı yayınlanmasını istiyordu. -İngiltere ve Fransa'nın amacı, azınlıkların haklarının korunması ve Rusya'nın azınlıkların haklarını korumak bahanesiyle Osmanlı'nın içişlerine karışmasını engellemektir. Osmanlıda azınlıklar beni daha çok sever böylece dışarıdan müdahale olmaz diye düşünür bu nedenle fermanı severek yayınlar-

93 Harbi (Osmanlı vs Rusya)

Nedenleri
* Rusya: Biz Karadeniz'in bağımsızlığını kabul etmiyoruz der.
* Azınlıklar ayaklanmıştır. Bosna İsyanı.
* Avrupa savaş çıkmasın diye Londra ve Berlin Konferansı düzenlerler. Konferansta Osmanlı'nın egemenliğini ve bağımsızlığını yok sayacak kararlar alınmak istenir. Jön Türkler'in etkisiyle bunlar kabul edilmez. Tersane Konferansıyla Meşrutiyet ilan edilir. Osmanlıya durmadan demokratikleş diye baskı yapan Avrupalı devletler bu demokratikleşme hareketini görmezden gelirler. -Çünkü onların amacı huzursuzluk çıkartmaktır. Amaçları üzüm yemek değil, bağcıyı dövmektir-

Gelişmeleri
* İngiltere politikasını değiştirir. Osmanlıyı savunmanın ona çıkar sağlamayacağını düşünür. Bu arada Almanya ve İtalya kurulur. Almanlar İngiltere ile mücadele etmeye başlayınca. İngiltere Rusya'nın yanında yer alır. Bir anda dengeler değişir. Osmanlı savaşa tek başına girer.
* Ruslar büyük bir başarı kazanır doğuda ve batıda ilerler.



Sonuçları
Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması
* Büyük Bulgar Krallığı -Karadeniz'den Egeye kadar, sıcak denizlere inmek için- kurulacaktır.
* Sırbistan, Karadağ ve Romanya tam bağımsız olacaktır. -Böylece görmüş olduk ki Sırplar üç adımda bağımsız oldular-
* Bosna-Hersek özerk olacaktır.
* Kars, Ardahan, Batum ve Doğu Beyazıt Rusya'ya verilir.
* Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacaktır.
* Savaş tazminatı verilir.

Berlin Antlaşması
* Batılı devletler Ayastefanos Antlaşmasındaki bazı maddeleri kendi çıkarları doğrultusunda konferans yaparak değiştirmişlerdir. Kısacası Yeşilköy Antlaşmasının son ve resmi olan -kabul edilen- halidir. Değişen ve sabit kalan maddeler içerir.
* Bulgaristan üç'e bölünür.-Tamamen Rusya'nın işine yarayacak olan Büyük Bulgar Krallığı reddedildi-
* Sırbistan, Karadağ ve Romanya tam bağımsız olacaktır
* Bosna-Hersek Avusturya denetimi altında olacaktır.
Kars, Ardahan, Batum Rusya'ya, Doğu Beyazıt Osmanlıya verilir.
* Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacaktır.
* Savaş tazminatı iki katına çıkarılır.

BÖLÜM - 3

XIX. Yüzyıl Islahatları ve Fermanları
* Islahatların temel amacı devletin devamlılığını sağlamaktır.
* Bir kısımı devlet, bir kısmı aydınlar eliyle gerçekleştirilir.

II Mahmut

Sened-i İttifak (Ayanlar ve II. Mahmut)
* Devlet ayanları resmen tanıyacaktır.-Devletin ayanlar üzerindeki otoritesinin zayıfladığını gösterir-
* Ayanlarda devlete belirli konularda yardım edecektir. (Asker, vergi toplama) -Bozulan otoriteyi bir şekilde sağlama çabasıdır-
Not: Osmanlı tarihinde ilk kez padişah kendi gücünün yanında başka bir gücün varlığını tanımıştır.

* Vakayi Hayriye (Hayırlı Olay): Yeniçeri ocağı kaldırılmıştır. Yeniliklerin önündeki en büyük etmen ortadan kaldırmıştır. Asakir-i Mansure-i Muhammediye (Muhammed'in Ordusu) kurulmuştur. Özellikle bu ismi verir ki orduya karşı isyan çıkmamasını ister. -Merkezi otorite güçlenmiştir-

* Demiryolu - Posta ve Polis Teşkilatı kurulmuştur. -Merkezi otorite güçlendirildi-
* Müsadere Usulü yasaklandı. Müsadere Usulü devletin ölen memurun malına el koymasıdır. Böylece özel mülkiyet korundu ve vatandaşın devlete olan bağlılığı arttı. - Merkezi otorite güçlendi-
* İlk kez yabancı dil eğitimi başladı.
* Avrupa'ya ilk kez öğrenci gönderildi. -Jön Türk aydın grubunun temelleri atılmış olur-
* Batılılaşma çalışmaları ve otoritenin güçlenmesini sağladı.

Uyarı: Fermanların ve ıslahatların ortak nedeni imparatorluğun çöküşünü engellemektir.

Tanzimat Fermanı (Abdülmecid)
Özel Nedeni: Mısır ve Boğazlar sorununda Avrupa'nın desteğini alabilmek.
Herkese yöneliktir.
Getirdikleri
* Tüm herkes din, dil, ırk ve mezhep ayrımı yapmaksızın birbirine eşittir.-Osmanlı tarihinde ilk kez eşitlik anlayışı gelmiştir-
* Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliği devlet tarafından sağlanacaktır.
Askerlik vatan görevi olur. Yaşı gelen herkes askerlik yapacaktır. Müslüman olmayanlarda dahil. -Eskiden askerlik profesyonel bir uğraştı-
* Mahkemeler açık -şeffaf- bir şekilde yapılacaktır.
* Herkes eşit vergi değil gelirine göre vergi ödeyecektir. -Vergi adaleti gelmiştir-
* Rüşvet ve iltimas gibi toplumu bozan bir takım sorunlar yasaklanmıştır.

Not: Tanzimat Fermanı Osmanlıya hukukun üstünlüğünü getirmiştir. Çünkü padişah bile yasalara uyma zorunluluğuna sahiptir. -Hukuk devleti olma yolunda ilk adım atıldı-

Islahat Fermanı (Abdülmecid)
Özel Nedeni: Kırım Savaşı'nda Avrupa'nın desteğini alabilmek.
Tanzimat Fermanı'nın tamamlayıcısıdır.
Gayr-i Müslimlere yöneliktir.
Getirdikleri
* Din özgürlüğü çok daha fazla genişledi. Gayr-i Müslimler rahatlıkla okul, hastane ve ibadethane açabileceklerdir.
* Gayr-i Müslimlere devlet memuru hakkı tanındı.
* Gayr-i Müslimlere yönelik küçük düşürücü kelimeler, dayak, şiddet ve angarya yasaklandı.
* Gayr-i Müslimler isterlerse askere gitmeyip para karşılığında yapmış sayılacaklardır.

Meşrutiyet nedir?
Padişah+Meclis+Anayasa=Meşrutiyet

I. Meşrutiyet (II. Abdülhamit)
Etkili olan aydın grubu: Tanzimat Dönemin'de Avrupa'da eğitim gören Jön Türklerdir.
Amaçları: İmparatorluğu çöküşten kurtarmaktır.
Düşünceleri: Osmanlıcılık (Tüm Osmanlı vatandaşlarını hiçbir ayrım yapmadan birlikte tutma ideali)
Getirdikleri
* Osmanlıda ilk kez parlamenter sistem geldi.(Mebusan ve Ayanlar meclisi)
* Kanun-i Esasi hazırlandı. -İlk anayasa-
* Meclisi açma ve kapatma yetkisi padişahın elindedir.-Son söz padişahındır. Bu nedenle bu meşrutiyet tam amacına ulaşamaz-

İstibdat Dönemi (II. Abdülhamit)
* Osmanlı - Rus savaşını bahane eden Abdülhamit meclisi tatil eder.
Düşünce: Ümmetçilik (İslamcılık, Osmanlının varlığı için İslami değerlere bağlı kalması ve tüm Müslümanların birlik olmasıdır. II. Abdülhamit'in düşüncesi)
* Aydınlara sürgün, basına sansür uygulanır.
* Düyun-u Umumiye İdaresi (Genel Borçlar İdaresi) kuruldu. Osmanlı aldığı borçların faizini bile ödemeyemez, alacaklı devletler borçlarını almak için bu şekilde bir idare kurarlar.

II. Meşrutiyet (II. Abdülhamit)
Etkili olan aydın grubu: İttihat ve Terakki
Düşüncesi: Türkizm, Pan-Türkizm -Türkçülük- (Tüm Türk devletlerinin desteğini almaktır)
* Bu dönemde, Mebuslar Meclisi açıktır değişik fırka ve cemiyetler bu mecliste temsil edilmektedir.

31 Mart Vakası
* İttihat ve Terakki'nin Meşrutiyet düşüncesini yıkmak isteyen gerici bir isyandır.
* Selanik'ten gelen Hareket Ordusu bastırır.
* Rejim korunmuş olur.

Sonuçları
* Abdülhamit tahtan indirilir.
* Anayasa değiştirilir. Son söz artık padişahın değil meclisindir.
* İttihat ve Terakki'nin etkisi artmıştır.